irpc logo
ข้อมูลดัชนีคุณภาพสิ่งแวดล้อม
ดัชนีคุณภาพอากาศ (Air Quality Index: AQI)

เป็นการรายงานข้อมูลคุณภาพอากาศในรูปแบบที่ง่ายต่อความเข้าใจของประชาชนทั่วไป เพื่อเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ให้สาธารณชนได้รับทราบถึงสถานการณ์มลพิษทางอากาศในแต่ละพื้นที่ว่าอยู่ในระดับใด มีผลกระทบต่อสุขภาพอนามัยหรือไม่ ดัชนีคุณภาพอากาศ 1 ค่า ใช้เป็นตัวแทนค่าความเข้มข้นของสารมลพิษทางอากาศ 6 ชนิด ได้แก่

  • ฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)เป็นฝุ่นที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางไม่เกิน 2.5 ไมครอน เกิดจากการเผาไหม้ทั้งจากยานพาหนะ การเผาวัสดุการเกษตร ไฟป่า และกระบวนการอุตสาหกรรม สามารถเข้าไปถึงถุงลมในปอดได้ เป็นผลทําให้เกิดโรคในระบบทางเดินหายใจ และโรคปอดต่างๆ หากได้รับในปริมาณมากหรือเป็นเวลานานจะสะสมในเนื้อเยื่อปอด ทําให้การทํางานของปอดเสื่อมประสิทธิภาพลง ทําให้หลอดลมอักเสบ มีอาการหอบหืด

  • ฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 10 ไมครอน (PM10)เป็นฝุ่นที่มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางไม่เกิน 10 ไมครอน เกิดจากการเผาไหม้เชื้อเพลิง การเผาในที่โล่ง กระบวนการอุตสาหกรรม การบด การไม่ หรือการทำให้เป็นผงจากการก่อสร้าง ส่งผลกระทบต่อสุขภาพ เนื่องจากเมื่อหายใจเข้าไปสามารถเข้าไปสะสมในระบบทางเดินหายใจ

  • ก๊าซโอโซน (O3)เป็นก๊าซที่ไม่มีสีหรือมีสีฟ้าอ่อน มีกลิ่นฉุน ละลายน้ำได้เล็กน้อย เกิดขึ้นได้ทั้งในระดับบรรยากาศชั้นที่สูงจากผิวโลก และระดับชั้นบรรยากาศผิวโลกที่ใกล้พื้นดิน ก๊าซโอโซนที่เป็นสารมลพิษทางอากาศคือก๊าซโอโซนในชั้นบรรยากาศผิวโลก เกิดจากปฏิกิริยาระหว่างก๊าซออกไซด์ของไนโตรเจน และสารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย โดยมีแสงแดดเป็นตัวเร่งปฏิกิริยา มีผลกระทบต่อสุขภาพ โดยก่อให้เกิดการระคายเคืองตาและระคายเคืองต่อระบบทางเดินหายใจและเยื่อบุต่างๆ ความสามารถในการทำงานของปอดลดลง เหนื่อยเร็ว โดยเฉพาะในเด็ก คนชรา และคนที่เป็นโรคปอดเรื้อรัง

  • ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ (CO)เป็นก๊าซที่ไม่มีสี กลิ่น และรส เกิดจากการเผาไหม้ที่ไม่สมบูรณ์ของเชื้อเพลิงที่มีคาร์บอนเป็นองค์ประกอบ ก๊าซนี้สามารถสะสมอยู่ในร่างกายได้โดยจะไปรวมตัวกับฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดงได้ดีกว่าออกซิเจนประมาณ 200-250 เท่า เมื่อหายใจเข้าไปทำให้ก๊าซชนิดนี้จะไปแย่งจับกับฮีโมโกลบินในเลือด เกิดเป็นคาร์บอกซีฮีโมโกลบิน (CoHb) ทำให้การลำเลียงออกซิเจนไปสู่เซลล์ต่างๆ ของร่างกายลดน้อยลง ส่งผลให้ร่างกายเกิดอาการอ่อนเพลีย และหัวใจทำงานหนักขึ้น

  • ก๊าซไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2)เป็นก๊าซที่ไม่มีสีและกลิ่น ละลายน้ำได้เล็กน้อย มีอยู่ทั่วไปในธรรมชาติ หรือเกิดจากการกระทำของมนุษย์ เช่น การเผาไหม้เชื้อเพลิงต่างๆ อุตสาหกรรมบางชนิด เป็นต้น ก๊าซนี้มีผลต่อระบบการมองเห็นและผู้ที่มีอาการหอบหืดหรือ โรคเกี่ยวกับทางเดินหายใจ

  • ก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO2)เป็นก๊าซที่ไม่มีสี หรืออาจมีสีเหลืองอ่อนๆ มีรสและกลิ่นที่ระดับความเข้มข้นสูง เกิดจากธรรมชาติและการเผาไหม้เชื้อเพลิงที่มีกำมะถัน (ซัลเฟอร์) เป็นส่วนประกอบ สามารถละลายน้ำได้ดี สามารถรวมตัวกับสารมลพิษอื่นแล้วก่อตัวเป็นอนุภาคฝุ่นขนาดเล็กได้ ก๊าซนี้มีผลกระทบโดยตรงต่อสุขภาพ ทำให้เกิดการระคายเคืองต่อเยื่อบุตา ผิวหนัง และระบบทางเดินหายใจ หากได้รับเป็นเวลานาน ๆ จะทำให้เป็นโรคหลอดลมอักเสบเรื้อรังได้

ดัชนีคุณภาพอากาศของประเทศไทยแบ่งเป็น 5 ระดับ คือ ตั้งแต่ 0 ถึง 201 ขึ้นไป ซึ่งแต่ละระดับจะใช้สีเป็นสัญญลักษณ์เปรียบเทียบระดับของผลกระทบต่อสุขภาพอนามัย

0 – 25 ดีมาก
26 – 50 ดี
51 – 100 ปานกลาง
101 – 200 เริ่มมีผลกระทบ
201 ขึ้นไป มีผลกระทบ
ดัชนีคุณภาพเสียง LEQ (Equivalent Continuous Sound Level)

เป็นค่าทางสถิติที่ใช้วัดระดับเสียงเฉลี่ยในช่วงเวลาหนึ่ง โดยพิจารณาถึงพลังงานเสียงทั้งหมดที่เกิดขึ้นในช่วงเวลานั้น LEQ มีหน่วยเป็นเดซิเบล (dB) และมักใช้ระบบการชั่งน้ำหนักเสียง เช่น A-weighting (dB(A)) เพื่อสะท้อนผลกระทบต่อการได้ยินของมนุษย์

  • L90 (Percentile Level 90%)เป็นระดับเสียงที่ 90% ของช่วงเวลาการวัดมีเสียงดังเท่ากับหรือเบากว่าค่านี้

  • Lmax (Maximum Sound Level)เป็นระดับเสียงที่ดังที่สุด (สูงสุด) ที่วัดได้ในช่วงเวลาที่กำหนด

  • Lmin (Minimum Sound Level)เป็นระดับเสียงที่เบาที่สุด (ต่ำสุด) ที่วัดได้ในช่วงเวลาที่กำหนด

  • Noise (เสียงรบกวน)เป็นเสียงที่ไม่พึงประสงค์ หรือ เสียงที่มีผลกระทบต่อผู้คนหรือสิ่งแวดล้อม

สถานะสีของเสียงรบกวน (Noise Color) แบ่งออกเป็น 3 สี โดยแต่ละสีแสดงถึงลักษณะของเสียงรบกวนที่แตกต่างกันตามสเปกตรัมความถี่และการกระจายพลังงานของเสียง มีดังนี้

0 - 8 dBA ปกติ
8 - 9 dBA เฝ้าระวัง
10 dBA ขึ้นไป มีผลกระทบ
ดัชนีคุณภาพน้ำ (Water Quality Index - WQI)

เป็นตัวชี้วัดที่แสดงถึงคุณภาพของน้ำในพื้นที่ที่หรือแหล่งน้ำ โดยค่าดัชนีนี้มักถูกคำนวณจากตัวแปรหรือพารามิเตอร์หลายตัว รวมถึง COD, Flow, และ pH ที่คุณระบุไว้ ซึ่งแต่ละพารามิเตอร์มีความหมายและบทบาทเฉพาะในกระบวนการประเมินคุณภาพน้ำ ดังนี้

  • COD (Chemical Oxygen Demand):เป็นปริมาณออกซิเจนที่ต้องใช้ในการย่อยสลายสารอินทรีย์และสารเคมีในน้ำ
  • Flow (อัตราการไหล):เป็นปริมาณน้ำที่ไหลผ่านพื้นที่หนึ่งในช่วงเวลาหนึ่ง (หน่วยทั่วไป: ลบ.ม./วินาที หรือ ลิตร/วินาที)
  • pH (ค่าความเป็นกรด-ด่าง):เป็นระดับความเป็นกรดหรือด่างของน้ำ น้ำที่มี pH ต่ำกว่า 7 เป็นกรด และสูงกว่า 7 เป็นด่าง ค่ามาตรฐานน้ำที่เหมาะสมสำหรับสิ่งมีชีวิตอยู่ในช่วง 6.5-8.5

สถานะสีของ COD แบ่งออกเป็น 2 สี โดยแต่ละสีแสดงถึงปริมาณออกซิเจนที่ต้องใช้ในการย่อยสลายสารอินทรีย์และสารเคมีในน้ำ มีดังนี้

0 - 120 ppm มาตรฐาน
120 ppm ไม่ผ่านมาตรฐาน